Tại sao một mảnh trầm hương lại mang trong mình giá trị lên đến hàng tỷ đồng? Giá trị của trầm hương không chỉ nằm ở sự quý hiếm hay niên đại, mà còn hiện hữu rõ ràng trong đời sống, từ y học, nghệ thuật, đến tâm linh và văn hóa Á Đông.

Từ những thân cây dó bầu

Cây dó bầu, hay cây trầm hương, phân bố rộng rãi tại các quốc gia có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm ở Đông Nam Á và Nam Á. Cây thường phát triển sâu trong các cánh rừng già, nơi có độ ẩm cao, thổ nhưỡng dồi dào và ít chịu tác động từ con người. Tại Việt Nam, cây phân bố rộng khắp cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Trong đó, nổi bật nhất là Khánh Hòa, nơi được mệnh danh là thủ phủ trầm hương của cả nước. Với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng, cây dó bầu ở đây sinh trưởng tốt và tạo ra trầm có chất lượng cao hàng đầu thế giới. Trầm hương không chỉ là sản vật quý mà còn là biểu tượng văn hoá đặc trưng của tỉnh. Hình ảnh trầm hương được tôn vinh thông qua công trình Tháp Trầm Hương toạ lạc tại Quảng trường 2/4, trung tâm thành phố Nha Trang.

Cây dó bầu, khi bị thương do côn trùng, nấm mốc, hay tác động môi trường, không lụi tàn mà tiết ra nhựa để tự chữa lành. Theo thời gian, nhựa này thấm sâu vào gỗ, chuyển hoá thành trầm. Đây là quá trình cần hàng chục đến hàng trăm năm, đòi hỏi sự bền bỉ và tự nhiên thuần khiết.

Nếu không bị thương và không trải qua quá trình tự chữa lành, gỗ cây dó bầu chỉ là một loại gỗ bình thường, giá trị kinh tế không cao. Gỗ dó bầu tương đối nhẹ, mềm, không bền, ít được sử dụng trong xây dựng hay nội thất. Tuy nhiên, người ta vẫn tận dụng cây Dó bầu cho một số mục đích khác. Vỏ cây được một số nơi sử dụng để làm vải, dây thừng hoặc nguyên liệu thủ công. Cây Dó bầu còn có thể trồng làm cây che bóng, giữ đất ở những vùng đồi dốc. Rễ cây giúp tăng độ tơi xốp cho đất, góp phần phục hồi rừng tự nhiên. Ngoài ra, cây Dó bầu cũng được trồng để làm nguyên liệu tiềm năng trong nghiên cứu khoa học về trầm hương. Tuy vậy, nếu không hình thành trầm, toàn bộ giá trị kinh tế của cây rất hạn chế. Chính vì thế, hành trình tự chữa lành và tạo trầm của cây Dó bầu mới thực sự là điều khiến loài cây này trở nên đặc biệt.

Trầm hương với y học

Lá cây Dó bầu còn có giá trị trong y học cổ truyền lẫn hiện đại. Lá Dó bầu chứa hoạt chất Mangiferin, một chất chống oxy hóa mạnh, có khả năng kháng viêm, kháng khuẩn và kháng virus hiệu quả. Chúng có tác dụng làm giảm các bệnh mạn tính có liên quan đến tình trạng mất cân bằng oxy hóa. Sự mất cân bằng trong việc hình thành các gốc tự do có oxy của cơ thể là nguyên nhân gây nên các bệnh như xơ vữa động mạch, cao huyết áp, tiểu đường, ung thư, lão hóa nhanh. Lá Dó còn được dùng làm trà thảo dược, giúp thanh nhiệt, lợi tiểu, hỗ trợ tiêu hóa, giảm đường huyết và tăng cường đề kháng.

Trầm hương từ lâu đã được xem là một loại dược liệu quý trong các nền văn hóa châu Á như Trung Hoa, Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam. Không chỉ quý bởi hương thơm sâu lắng, trầm hương còn mang trong mình nhiều công dụng chữa lành cả thể chất lẫn tinh thần.

Hương trầm khi đốt lan tỏa nhẹ nhàng trong không khí, giúp an thần, thư giãn và làm dịu tâm trí. Đây là liệu pháp hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên, đặc biệt hữu ích cho những ai thường xuyên mất ngủ hoặc căng thẳng kéo dài. Người dân sống gần những vườn dó bầu cũng cho biết họ luôn cảm thấy tinh thần sảng khoái nhờ mùi trầm thoang thoảng mỗi ngày.

Trầm hương còn chứa các hoạt chất có đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn và kháng virus. Tinh dầu trầm được dùng để làm sạch không khí, khử mùi và hỗ trợ điều trị các bệnh đường hô hấp như viêm phế quản, ho, cảm lạnh. Trong y học cổ truyền, trầm được dùng để giảm đau đầu, đau khớp, đau dạ dày và các vấn đề về tiêu hóa như đầy bụng, buồn nôn, trào ngược. Các nghiên cứu hiện đại còn cho thấy trầm có khả năng tăng cường miễn dịch, điều hòa thần kinh và làm chậm sự lão hóa tế bào nhờ hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ.

Với làn da, trầm hương là “người bạn” nhẹ nhàng: các sản phẩm chăm sóc da có chứa tinh dầu trầm giúp kháng viêm, làm dịu da mụn, mờ sẹo và chống lão hóa.

Tuy vậy, trước khi sử dụng trầm hương như một liệu pháp điều trị, người dùng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Trầm hương trong đời sống thường nhật

Trầm hương không chỉ quý giá trong y học mà còn xuất hiện phổ biến trong nhiều mặt của đời sống hiện đại và văn hóa truyền thống.

Tinh dầu chiết xuất từ Dó Trầm là một trong những loại tinh dầu quý hiếm và đắt giá nhất thế giới. Với hương thơm sâu lắng, ấm áp và có chiều sâu đặc trưng, nó được sử dụng như chất định hương cao cấp trong ngành chế tác nước hoa, giúp giữ mùi lâu và tạo nên dấu ấn độc đáo cho từng tầng hương. Chính vì đặc tính quý hiếm và độ phức tạp trong hương thơm, tinh dầu trầm hương luôn được các nhà chế tác nước hoa danh tiếng săn lùng, trở thành thành phần chủ đạo trong nhiều dòng nước hoa cao cấp và nước hoa niche, những dòng sản phẩm biểu tượng của sự tinh tế, đẳng cấp và cá tính.

Gỗ trầm còn được chế tác thành nhiều vật phẩm mỹ nghệ như vòng tay, trầm cảnh, tượng, mặt dây chuyền… với quan niệm mang lại may mắn, bình an và tài lộc cho người sở hữu. Những món trang sức làm từ trầm hương không chỉ gây ấn tượng bởi vẻ đẹp mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên, mà còn lan tỏa một hương thơm đặc trưng, nhẹ nhàng, sâu lắng, trường tồn với thời gian, được mệnh danh là “Vua của các loại mùi hương”, điều mà không phải loại gỗ nào cũng có thể mang lại.

Trong nghệ thuật sống, trầm hương góp mặt trong trà đạo, hương đạo, yoga và thiền, giúp nâng cao trải nghiệm cảm xúc và tinh thần. Hương trầm dịu nhẹ được tin là có khả năng mở rộng tâm thức, dẫn dắt con người trở về trạng thái cân bằng nội tâm. Giữa cuộc sống hiện đại ngày nay, các sản phẩm từ trầm hương còn được sử dụng phổ biến trong an thần, thư giãn, xua tan căng thẳng và stress, mang lại không gian sống yên bình, thanh lọc và thư thái hơn cho người dùng.

Trầm hương trong tín ngưỡng, tôn giáo

Từ hàng ngàn năm trước, trầm hương đã được sử dụng như một phần không thể thiếu trong các nghi lễ tôn giáo và tín ngưỡng tâm linh khắp Á Đông. Với mùi hương trầm mặc, ấm áp và sâu lắng, trầm hương được xem là “cầu nối” giữa con người và thế giới tâm linh, giúp thanh lọc không gian, khai mở tâm trí và dẫn đường cho những lời cầu nguyện.

Trong Phật giáo, khói trầm được dâng lên như một hình thức cúng dường, biểu hiện của lòng thành kính và sự thanh tịnh. Mùi hương từ trầm giúp người hành lễ dễ dàng tĩnh tâm, nhập thiền, giữ tâm ý định tĩnh, hướng về chân thiện mỹ. Không gian chùa chiền với mùi hương trầm dịu nhẹ luôn đem lại cảm giác thiêng liêng, thư thái, gần gũi với cõi Phật.

Trong Thiên Chúa giáo, trầm hương cũng được nhắc đến trong Kinh Thánh và là một trong ba lễ vật được dâng lên Chúa Hài Đồng, tượng trưng cho sự tôn kính tối thượng. Trong các thánh lễ trang trọng, người ta đốt trầm (incense) để thanh tẩy không gian và linh hồn.

Tại các nước Hồi giáo, trầm hương (oud) là một phần không thể thiếu trong các buổi cầu nguyện hoặc nghi thức tôn giáo quan trọng. Người ta tin rằng khói trầm có thể xua đuổi tà khí và thu hút sự hiện diện của điều lành.

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, trầm hương được dùng trong các lễ cúng tổ tiên, lễ Tết, cầu an, không chỉ để tạo không khí trang nghiêm mà còn để thể hiện lòng hiếu kính, cầu mong sự bình an và thịnh vượng. Mùi trầm khói quyện trở thành biểu tượng cho sự kết nối giữa các thế hệ, giữa cõi thực và cõi thiêng.

Giá trị kinh tế

Trầm hương và kỳ nam từ lâu đã được mệnh danh là “vàng rừng” bởi giá trị kinh tế đặc biệt cao, có thể lên tới hàng tỷ đồng cho mỗi kg tùy chất lượng. Trong đó, kỳ nam - loại trầm cực hiếm, có màu sẫm, mềm, mùi thơm đậm đặc và tan chảy trong miệng - được xem là quý hiếm nhất và có giá gấp hàng chục lần trầm thường. Chỉ cần vài gram kỳ nam cũng có thể có giá trị tương đương cả cây vàng.

Việt Nam là một trong số rất ít quốc gia sở hữu trầm hương tự nhiên có chất lượng cao hàng đầu thế giới, đặc biệt là tại Khánh Hòa, nơi được mệnh danh là “thủ phủ trầm hương” với thổ nhưỡng, khí hậu và hệ sinh thái phù hợp cho cây Dó bầu phát triển và sinh trầm.

Việc trồng cây Dó và gây tạo trầm đã mở ra cơ hội sinh kế bền vững cho hàng ngàn hộ nông dân ở các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, nơi đất đai khô cằn, khó canh tác. Với một diện tích nhỏ, người dân có thể trồng Dó, sau vài năm gây trầm (tự nhiên hoặc có kỹ thuật hỗ trợ) sẽ cho thu nhập cao gấp nhiều lần so với các cây trồng thông thường.

Ngoài việc bán trầm thô hoặc tinh dầu, nhiều hộ đã phát triển thành các mô hình sản xuất các sản phẩm giá trị gia tăng như nhang trầm, vòng tay, mỹ nghệ trầm hương… phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Trầm hương trở thành nguồn thu nhập chính cho nhiều gia đình, góp phần xoá đói giảm nghèo và xây dựng kinh tế nông thôn.

Đặc biệt, khi nhu cầu sử dụng trầm hương trên thế giới ngày càng tăng, thị trường xuất khẩu trầm hương và các sản phẩm chế biến từ trầm của Việt Nam cũng mở rộng, tạo ra nguồn ngoại tệ và giá trị thương hiệu cho quốc gia.

Trầm hương không chỉ là một loại gỗ thơm quý hiếm, đó là kết tinh của thời gian, của thiên nhiên và của những giá trị văn hóa sâu xa gắn bó với đời sống con người Á Đông. Từ y học, nghệ thuật, tín ngưỡng đến kinh tế, trầm hương hiện diện như một biểu tượng của sự thanh lọc, thăng hoa và an yên. Tại Maison Agarwood, chúng tôi trân trọng từng thớ gỗ trầm, từng tán lá Dó, và từng câu chuyện gắn liền với chúng. Mỗi sản phẩm từ Maison Agarwood không chỉ mang hương thơm, mà còn mang theo tinh thần gìn giữ và lan tỏa giá trị nguyên bản, để trầm hương không chỉ là sản vật quý giá, mà còn là một phần của phong cách sống thanh lọc, sâu sắc và đầy kết nối.